MENU
Zamek w Goli na rysunku Hugona Ulbricha

Dodał: klapador° - Data: 2007-01-08 12:54:57 - Odsłon: 3345
Rok 1895


Dwór renesansowy w Goli znajduje się w województwie dolnośląskim, powiecie dzierżoniowskim i leży pomiędzy Wzgórzami Krzyżowymi i Wzgórzami Gumińskimi na Pogórzu Sudeckim, około 250 m n.p.m., w pobliżu szosy Niemcza – Dzierżoniów, w odległości 4 km od Niemczy. Ponieważ całość założenia obejmuje znaczny obszar ( ok. 14 ha), niniejsze opracowanie obejmuje teren zajmowany przez budynki, dziedziniec oraz połowę części krajobrazowej z istniejącym stawem oraz jednym z zarośniętych stawów. Fragment ten jest reprezentatywny dla charakteru za łożenia – połączenia założenia renesansowo-barokowego na tarasie skarpy i parku krajobrazowego u jej podnóża. Pominięta część nosi niżej opisane cechy części krajobrazowej – położenie w dolinie znacznie poniżej tarasu na skarpie, sieć grobli, zasypane i zarośnięte stawy, starodrzew w miejscach położonych wyżej, słabo widoczną sieć ścieżek. Pomniejszenie zakresu opracowania nie wpływa na: kompozycję założenia, zależności przestrzenne, układ wnętrz i kierunków widokowych itp. Analiza historyczna. Dwór renesansowy w Goli wybudowany przez Leonarda von Ronau w 1580 r. (potwierdza to inskrypcja umieszczona na portalu głównym: „W Imię Boga Amen.

Dnia 29 lutego 1580 roku Leonard von Ronaw rozpoczął budowlę i dzięki Bogu dachem pokrył) prawdopodobnie na miejscu pierwotnego dworu średniowiecznego i miał charakter obronny, o czym świadczy topografia terenu: wysoka skarpa od zachodu i fosa z wodą od południowego wschodu, a także podwójne mury obronne. W okresie budowy dworu powstał ogród renesansowy zlokalizowany przed fasadą główną, poprzedzający wjazd na most przerzucony przez fosę z wodą. Ogród renesansowy w Goli był ogrodem kwaterowym, jednoosiowym, podporządkowany budynkowi. O jego powierzchni mówią nam w przybliżeniu pewne elementy założenia: skarpa ograniczająca ogród od zachodu i dwie drogi zlokalizowane od wschodu i południa.

Na początku XVII wieku do wschodniego narożnika dworu dobudowano założony na planie prostokąta budynek czterokondygnacyjny. W tym okresie powstał także ozdobny ogród na dziedzińcu wewnętrzny. Środek tego układu był akcentowany przez istniejące po dziś dzień drzewo. Całkowite prawie zniszczenie dworu, jak też i jego ogrodu wewnętrznego, nie pozwala na odtworzenie układu ścieżek, ale na podstawie odczytanego rzutu parteru oraz otworów drzwiowych prowadzący do ogrodu można sądzić, że było to typowe dla tego okresu założenie zielone w formie kwater (Stępniewska, 1974). Ogród ozdobny na dziedzińcu wewnętrznym miał reprezentacyjne połączenie z budynkiem w postaci trzech dużych arkad z drzwiami od strony zachodniej i oprócz tego kilka wejść w ścianach północnej i wschodniej.

W roku 1678 dwór zostaje przejęty przez Hentschela. Nowy właściciel założenia w tym samym okresie zarządza przekształcenie kwaterowego ogrodu renesansowego na układ barokowy. Podstawą kompozycji tego układu była oś główna przechodząca przez ogród i dwór, kończąca się na stawie w północnej części założenia. Brak jest danych dotyczących powierzchni ogrodu barokowego, bowiem w XVII w. dochodzi także do rozbudowy zaplecza gospodarczego: powstają stajnie i obory. Trudne jest dzisiaj do ustalenia, gdzie znajdowała się granica między budynkami gospodarczymi a ogrodem (Stępniewska, 1974).

Kolejnym właścicielem dworu na początku XVIII w. zostaje rodzina Seidlizów. W tym okresie powstaje pod skarpą ogród krajobrazowy, charakteryzujący się wyjątkowo piękną lokalizacją. Mógł być on bowiem podziwiany zarówno z wyżej położonego ogrodu na skarpie, jak również z okien samego dworu. Nie istnieje zbyt wiele danych na temat roślin rosnących w ogrodzie krajobrazowym w Goli, ale wiadomo, że łagodny klimat, długi okres wegetacji roślin na Śląsku umożliwiał importowanie wielu roślin, także egzotycznych, które dobrze aklimatyzowały się na tych terenach. Dlatego też ogrody krajobrazowe na Śląsku cechowała duża różnorodność roślin w przeciwieństwie do ziem zlokalizowanych w ostrzejszym klimacie. Na terenie ogrodu krajobrazowego znajdował się grobowiec właścicieli, a także cztery stawy rybne i system grobli. Trudno jest ustalić okres powstania tarasów i schodów biegnących na skarpie od dworu do końca muru na szczycie skarpy, biegnącego na południe (dobrze widoczne są na rycin ach z XIX wieku). Owe tarasy były prawdopodobnie wykorzystywane pod uprawy (południowe naświetlenie).

W okresie, kiedy założenie pałacowo – ogrodowe należało do rodziny Siedlitzów, powstał również na wschód od dworu regularny ogród na planie prostokąta otoczony murem, a później obsadzony drzewami. W 1888 r dochodzi do przebudowy północno – zachodniej części dworu (mury, brama i przybudówka z attyką) Ostatnim notowanym prywatnym właścicielem dworu w Goli był baron Christian Moritz von Prittwiz und Gaffron (Stępniewska, 1974). Pałac w dobrym stanie zachował się do lat pięćdziesiątych naszego wieku. Od lat czterdziestych do lat siedemdziesiątych założenie pałacowo – ogrodowe w Goli należało do PGR-u. Wiadomo, że dziedziniec gospodarczy służył w tych latach do składowania nawozu, skąd mechanicznie był spychany po skarpie do doliny i stawów, co negatywnie wpływało na ich czystość i stan rosnącego tam drzewostanu.

Brak konserwacji budynków, niewłaściwa gospodarka stawami prowadzona w owym czasie (niekonserwowane groble zostały przerwane i spowodowały zamulenie stawów i w rezultacie ich zarośnięcie), a także kradzieże elementów architektonicznych pałacu, które miały miejsce później, doprowadziła do powolnej dewastacji obiektu. Dwór w Goli jest cennym zabytkiem architektonicznym na Śląsku – do XX wieku zachował się w pierwotnej formie dworu obronnego w stylu renesansowym, nieprzebudowanego w żadnym późniejszym stylu.

  • /foto/6063/6063458m.jpg
    1900
  • /foto/3741/3741939m.jpg
    1900 - 1910
  • /foto/57/57448m.jpg
    1900 - 1930
  • /foto/184/184807m.jpg
    1900 - 1945
  • /foto/74/74196m.jpg
    1909 - 1913
  • /foto/74/74197m.jpg
    1909 - 1913
  • /foto/5224/5224972m.jpg
    1920 - 1930
  • /foto/56/56347m.jpg
    1922
  • /foto/128/128209m.jpg
    1925 - 1930
  • /foto/4219/4219139m.jpg
    1925 - 1930
  • /foto/57/57458m.jpg
    1930 - 1960
  • /foto/5848/5848050m.jpg
    1940
  • /foto/57/57449m.jpg
    1940 - 1980
  • /foto/57/57454m.jpg
    1940 - 1980
  • /foto/57/57456m.jpg
    1940 - 1980
  • /foto/10351/10351172m.jpg
    1963
  • /foto/10351/10351644m.jpg
    1968
  • /foto/10351/10351645m.jpg
    1968
  • /foto/10351/10351196m.jpg
    1989
  • /foto/10351/10351200m.jpg
    1989
  • /foto/10351/10351203m.jpg
    1989
  • /foto/10351/10351204m.jpg
    1989
  • /foto/3704/3704234m.jpg
    1990 - 2000
  • /foto/57/57451m.jpg
    2000 - 2005
  • /foto/57/57453m.jpg
    2000 - 2006
  • /foto/339/339914m.jpg
    2000 - 2010
  • /foto/339/339917m.jpg
    2000 - 2010
  • /foto/339/339918m.jpg
    2000 - 2010
  • /foto/339/339919m.jpg
    2000 - 2010
  • /foto/339/339922m.jpg
    2000 - 2010
  • /foto/73/73936m.jpg
    2006
  • /foto/73/73937m.jpg
    2006
  • /foto/73/73938m.jpg
    2006
  • /foto/73/73939m.jpg
    2006
  • /foto/73/73940m.jpg
    2006
  • /foto/73/73942m.jpg
    2006
  • /foto/9513/9513959m.jpg
    2006
  • /foto/9513/9513963m.jpg
    2006
  • /foto/157/157856m.jpg
    2007
  • /foto/157/157884m.jpg
    2007
  • /foto/157/157885m.jpg
    2007
  • /foto/157/157886m.jpg
    2007
  • /foto/299/299424m.jpg
    2009
  • /foto/3704/3704200m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261419m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261420m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261421m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261422m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261423m.jpg
    2013
  • /foto/4261/4261424m.jpg
    2013
  • /foto/6545/6545797m.jpg
    2014
  • /foto/4642/4642307m.jpg
    2014
  • /foto/6545/6545796m.jpg
    2014
  • /foto/5052/5052989m.jpg
    2014
  • /foto/6545/6545795m.jpg
    2016
  • /foto/6614/6614112m.jpg
    2017
  • /foto/6614/6614145m.jpg
    2017
  • /foto/6617/6617656m.jpg
    2017
  • /foto/6618/6618111m.jpg
    2017
  • /foto/6620/6620548m.jpg
    2017
  • /foto/6620/6620559m.jpg
    2017
  • /foto/6620/6620905m.jpg
    2017
  • /foto/6620/6620906m.jpg
    2017
  • /foto/6639/6639480m.jpg
    2017
  • /foto/6616/6616734m.jpg
    2017
  • /foto/6617/6617633m.jpg
    2017
  • /foto/6618/6618342m.jpg
    2017
  • /foto/6731/6731463m.jpg
    2017
  • /foto/6731/6731470m.jpg
    2017
  • /foto/6734/6734354m.jpg
    2017
  • /foto/6734/6734359m.jpg
    2017
  • /foto/6734/6734401m.jpg
    2017
  • /foto/6736/6736247m.jpg
    2017
  • /foto/6736/6736250m.jpg
    2017
  • /foto/6642/6642633m.jpg
    2017
  • /foto/6738/6738160m.jpg
    2017
  • /foto/6934/6934775m.jpg
    2017
  • /foto/6934/6934781m.jpg
    2017
  • /foto/6938/6938021m.jpg
    2017
  • /foto/7051/7051187m.jpg
    2018
  • /foto/7055/7055023m.jpg
    2018
  • /foto/7058/7058772m.jpg
    2018
  • /foto/7061/7061419m.jpg
    2018
  • /foto/7063/7063078m.jpg
    2018
  • /foto/7063/7063079m.jpg
    2018
  • /foto/7943/7943266m.jpg
    2019
  • /foto/7943/7943269m.jpg
    2019
  • /foto/9625/9625922m.jpg
    2020
  • /foto/9625/9625923m.jpg
    2020
  • /foto/9625/9625924m.jpg
    2020
  • /foto/9625/9625925m.jpg
    2020
  • /foto/10335/10335247m.jpg
    2023
  • /foto/10335/10335248m.jpg
    2023
  • /foto/10335/10335250m.jpg
    2023
  • /foto/10335/10335286m.jpg
    2023
  • /foto/10335/10335290m.jpg
    2023
  • /foto/10514/10514304m.jpg
    2023
  • /foto/10514/10514329m.jpg
    2023
  • /foto/10514/10514330m.jpg
    2023
  • /foto/10514/10514339m.jpg
    2023
  • /foto/10525/10525537m.jpg
    2023
  • /foto/10527/10527451m.jpg
    2023
  • /foto/10527/10527452m.jpg
    2023
  • /foto/10529/10529047m.jpg
    2023
  • /foto/10529/10529048m.jpg
    2023
  • /foto/10529/10529049m.jpg
    2023
  • /foto/10531/10531973m.jpg
    2023

Zbiory prywatne

Poprzednie: Majątek Zirpel (dawny) Strona Główna Następne: Dwór Gola Dzierżoniowska
Hotel Uroczysko Siedmiu Stawów