Rzeka Bystrzyca w swej naturalnej postaci z meandrami , podmokłymi rozlewiskami i zmiennym korytem nie nadawała się do gospodarczego wykorzystania. Stąd od wieków starano się uregulować jej kapryśne wody w młynówki, kanały dla ujęć wody, czy ograniczając wałami przeciwpowodziowymi. Prace wykonywano były obowiązkowoprzez poddanych na rzech gminy z czego nie wszyscy się do końca wywiązywali. O tym zjawisku świadczy dokument z 1574roku pochodzący z Bystrzycy Dolnej ( wówczas Polniche Weistritz) z którego wynika ,że poddani Hansa Freunda zaskarżyli ludzi Gregora Freunda, żaląc się że nie wykonują oni prac należących do całej gminy w tym oczyszczania z mułu rowu młyńskieo oraz prac związanych z budwą grobli i jazów. Te drobne prace nie miały zupełnie wpływu na regulację przypływów Bystrzycy i nie chroniły wsi przed wylewami. Gwałtowność wezbrań nasiliła się w XIX wieku , kiedy w górach wycięto znaczącce połacie lasów. Problemy te uświadomiono sobie szczególnie po obu stronach granicy po katastrofalnej powodzi w Sudetach Zachodnich w lipcu 1897 roku. Wywołała ona zniszczenia rzędu 12 mln ówczesnych marek., zniszczenia przyjechała oglądać para cesarska Augusta Wilhelma z mężem Wilhelmem II.
Rezultatem tej powodzi było uchwalenie przez Sejm Śląski w 1899 roku ustawy o środkach ochronnych w dorzeczu lewobrzeżnych dopływów Odry przez specjalną ustawę przeciwpowodziową ( Schlesisches Hochwasserschutzgesetz) przewidując kompleksową regulację rzek na Śląsku i budowę zbiorników wodnych. Pierwszymi były zbiornik Leśniański ( 1900- 1905) oraz Pilchowicki ( 1902- 1912). Zapora na Bystrzycy była trzecią wielką inwestycją w Sudetach. Pierwotnie planowano,że będzie to niewielki, suchy zbiornik o pojemności około 2 mln m3, napełniany jedynie w czasie dużych powodzi. Zdecydowano jednak o stworzeniu większego jeziora, którego wody wykorzystywane miały być przez przewidywaną elektrownię wodną. Pierwsze prace rozpoczęto już w końcu 1911 roku, kiedy to Związek Prowincji Śląskiej odkupił od ludności gospodarstwa zamienione w większości na biura, warsztaty i inne pomocnicze lokale dla pracowników. Główne prace ruszyły dopiero wiosną 1912 roku.
Na stałe zatrudniono około 500 osób, dla ułatwienia dowozu materiałów budowlanych ułożono bocznicę kolejową od nieczynnej obecnie linii kolejowej Świdnica- Zagórze Śl. -Jedlina Zdrój. Używane do kruszenia skał materiały wybuchowe dla bezpieczeństwa trzymano w dawnej kopalni srebra ( obecnie zalana). Prace utrudniły dwie małe powodzie w 1913 roku, oraz problemy z nadmiernie spękanymi i zwietrzałymi gnejsami przy planowanych fundamentach.
Wkrótce wybucha I wojna światowa, w rezultacie pomimo zakończenia robót murowych w 1914 roku, ostatnie prace przeciągnęły się się tak, że zbiornik napełniono prawdopodobnie dopiero w 1917. Powstało jezioro o pojemności 8 mln m 3, przy średniej głebokości pierwotnie 10 metrówa maksymalnej 30. Powierzchnia lustra wody przy normalnym stanie osiąga dziś około 51 hektarów przy 3,3 km długości. Sama zapora ma 230 metrów długości i 39m wysokościod dna doliny , a wraz z fundamentami 44metry, co stanowi ją obecnie na 5 miejscu w Polsce. Przy podstawie zapora ma 29 mertów szerokości i zwęża się do 3,5 metra na wysokości korony.
Poważny " chrzest bojowy" przeszła ona w trakcie wielkiej powodzi w 1938 roku, zbiornik został całkowicie wypełniony wodą tak, iż wydostawała się ona wszystkimi 10 górnymi przepustami. Stanowią one ostateczne zabezpieczenie przed przelaniem wody przez koronę zapory, co byłoby dla niej niebezpieczne.W normalnych warunkach wystarcza otwarcie 4 środkowych upustów, a przy najniższych stanach wody dwa upusty. Woda prowadzona jest także do elektrowni jedną rurą o średnicy 1,8m.
Pod wodą jeziora skrywają się dziś ruiny wsi Schlesiertal ( Śląska Dolina), która przed rozpoczęciem budowy miała zaledwie 7 zagród i 31 mieszkańców, wg danych Andzreja Scheera ( nie chwaląc się mojego kolegi). Jej zabudowania zaczynały się około 150 - 200 metrów od tamy.
Dziś trudno szukać tej wioski, została całkowicie zalana przez wody Bystrzycy, kiedy gdy jesienią 1997 roku, spuszczono wodę z jeziora w celu naprawy jednej z zasów ukazały się ruiny domostwa .
10 sierpnia 1964 " Trybuna Wałbrzyska" podała że rozszalała Bystrzyca zerwała w Zagórzu Śląskim , Jugowicach i Michałkowej 5 mostóoraz zniszczyła kilka dróg lokalnych. Woda w jeziorze przybrała nie notowany jeszcze dotąd poziom wody9 chodzi o czasy powojenne). 11 sierpnia poziom wody sięgał niemal do szcyty tamy. Władze żywiły nadzieję, że zbiornik wodny w Lubachowie przyjmie i zatrzyma nadmiar wody. Pojemność zbiornika wynosi 8211 tyś m 3 wody a średni dopływ wahał się w granicach 100 m/ sekundę.Po północy skończył się zapas p/ powodziowy i woda ze zbiornika przelała soię przez górne otwory. Rzeka wystąpiła z brzegów. Powódż tylko na terenie Zagórza, Jugowic, Michałkowej wyrządziła szkody na sumę 369 tysięcy ówczesnych złotych.
Dopiero powódż w 1997 roku była dla tamy na Bystrzycy w Lubachowie prawdziwym egzaminem. 7 lipca 1997 roku, pracownicy obsługujący zaporę otrzymali informacją o zbliżającym się zagrożeniu. Rano do Jeziora Bystrzyckiego wpływało około 8 tysięcy m3 wody , wieczorem już 27 tysięcy m3 na sekundę . W zbiorniku było wtedy 4,5mln m3 wody ( cała jego pojemność wynosiła 8 mln m3. Około północy pomiary wykazały że do zbiornika spływało już 225 tysięcy m 3 wody na sekundę. Wielkie napięcie towarzyszyło mieszkańcom rejonu Bystrzycy do 10 lipca, około południa zbiornik przyjmował tylko 17 tysięcy m3 wody / sekundę. Norma to jedynie 7 do 8 m3/s. 18 lipca nastąpiło " Piątkowe Preludium" , w południe poziom lustra wody znalazło się około trzech metrów poniżej górnych otworów przelewowych. Wody zaczynało przybywać około 10 centymetrów w ciągu godziny. Krytyczne pomiary odbyły się około 22 godziny, poinformowano społeczeństwo że dopływało do zbiornika 150 m3 wody na sekundę , wypływało z niej natomiast 140m/sek. Oczekiwana zmiana pogody nadeszła w niedzielę 19 lipca o godzinie1 w nocy zanotowano, że wpływa do jeziora 156m/seka wypływało 155m/sek.
Nad brzegiem jeziora można było czynnie sędzać wolny czas, już przed wojną istniała tu m.in. Hotel i restauracja Fregata, Dom Pracy Twórczej (dawniej)
Po wojnie powstał tu : Kompleks Wypoczynkowy Wodniak
Istniała i reaktywuje się tu biała flota: Biała Flota Jeziora Bystrzyckiego
Zródłem informacji jest: " Wielka woda" Oprac. graf. M. Kozłowski, A. Stareński. , Arabuk , Świdnica 1998
