Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść




Brama Cesarska, Wrocław
Irena Wolanin: Dzięki.
Gronów
blatro: Dziękuję :)
Nastawnia, Wrocław
Popski: Założyłem obiekt.
pl. Wyszyńskiego Stefana, kard., Jelenia Góra
chrzan233: Troszkę zbliżone ujęcie, przynajmniej lewa strona:
pl. Wróblewskiego Walerego, gen., Wrocław
Mmaciek: Obiekt dla słupa był założony w innym obiekcie ze słupem (stąd ul. Rydygiera). Wyprostowałem.

Ostatnio dodane
znaczniki do mapy

Sendu
Sendu
Danuta B.
Danuta B.
Zbigniew Waluś
Danuta B.
Danuta B.
Alistair
Zbigniew Waluś
Zbigniew Waluś
Danuta B.
Alistair
Danuta B.
Danuta B.
Danuta B.
McAron
MacGyver_74
Mmaciek
Popski
StaSta
Mmaciek

Ostatnio wyszukiwane hasła


 
 
 
 
Stacja kolejowa Stary Zdrój
Autor: Petroniusz°, Data dodania: 2011-01-30 11:29:22, Aktualizacja: 2019-01-06 10:58:44, Odsłon: 5582

Historia stacji i plany budowy Centralnej Stacji Kolejowej Wałbrzych-Stary Zdrój.

Kiedy kilka miesięcy temu, kiedy trafiłem na dokumenty potwierdzające plany budowy Centralnego Dworca Kolejowego w Wałbrzychu (link) pomyślałem, że nic już nie jest w stanie mnie zaskoczyć w temacie rozbudowy istniejących linii i stacji kolejowych w tym mieście. Dzisiaj przyznaję, że się myliłem. Niemal pod moim nosem czekała na swoje "pięć minut" inna stacja, która nigdy nie powstała. Zapraszam na ciekawą opowieść o stacji w Starym Zdroju oraz o planach budowy Centralnej Stacji Kolejowej Wałbrzych-Stary Zdrój, przekazaną przez Rindfleischa w roku 1932. Przyjemnej lektury. :)

 

1. Stacja kolejowa Stary Zdrój - historia, rozwój, przyszłość.

Stacja kolejowa w Starym Zdroju rzeczywiście, od początku jej istnienia, była przysparzającym zmartwień "dzieckiem" Dyrekcji Kolei. I tak jest do dzisiaj. To już bowiem trzeci budynek dworca stacji osobowej od początku istnienia kolei w Starym Zdroju, który dzisiaj jest niewystarczający wobec potrzeb. Jego lokalizacja jest niekorzystna ponieważ nie ma możliwości rozbudowy układu torowego stacji. Główną przeszkodę stanowi pobliska Fabryka Porcelany Tielscha. Dyrekcja Kolei zakupiła już część terenu fabryki, w tym: dawny pałac, dom dyrektora i dawną ujeżdżalnię w celu rozbudowy torowisk. Dalsze zakupy terenów będą możliwe dopiero wtedy, gdy stojące na nich stare budynki fabryczne będą zastępowane nowymi, budowanymi na zachód od linii kolejowej, w przeciwnym razie wielu pracowników "Porcelany" straciłoby pracę.

Pierwszy budynek dworca miał surowy wygląd; układ poczekalni dworcowej i pomieszczeń biurowych był niemal taki sam jak w obecnym budynku (foto 1). Zarządzanie poczekalnią pierwszego budynku dworca było w rękach pana Kuntza, właściciela pobliskiego hotelu Villa Nova (foto 2) . Między budynkiem dworca a budynkiem biurowym, w miejscu gdzie obecnie stoi duży narożny dom, znajdował się plac obsadzony wiekowymi kasztanowcami, pomiędzy którymi na podróżnych czekały bryczki, a na początku placu omnibus konny "Mücke" (Komar), które woziły podróżnych ze Starego Zdroju do Wałbrzycha za 30 fenigów. Przyjazd i odjazd pociągów pasażerskich był ogłaszany za pomocą dzwonka zamontowanego w budynku dworcowym. Sygnał do odjazdu pociągu dawał maszynista używając gwizdka. Ten pierwszy budynek dworca był właściwie bardziej praktyczny i wygodniejszy, niż jego następca wybudowany w roku 1901 w miejscu starego obiektu.

Nowy budynek dworca miał wielki dach, pod którym niknęły boczne ściany. Pod dachem znajdowało się otwarte "niekończące się", niepodzielone poddasze, z możliwością rozbudowy o mieszkanie restauratora i naczelnika stacji. Wszystko to sprawiało, że budynek wydawał się ogromny (foto 3).

Trzecia - obecna - stacja (foto 4), wybudowana w roku 1923 ma również wiele niedoskonałości. Szczególnie odczuwalny jest brak miejsca pod rozbudowę torów manewrowych.

Przewidziano kilka wariantów projektu połączenia stacji towarowej i osobowej, w tym budowy Centralnej Stacji Kolejowej, która powinna przejąć zadania stacji wałbrzyskich (górnej i dolnej) oraz ze Starego Zdroju (towarowej i osobowej). Przebudowa stacji Stary Zdrój stawała się konieczna z następujących powodów: stacja ta obsługiwała połączenia: Lisia Sztolnia (Fuchsstollen) - szyb Chwalibóg (Segen-Gottes-Grube) oraz szyb Wojciech (Wrangelschacht) - szyb Julia (Juliusschacht) (Lisia Sztolnia była już wtedy wyłączona z eksploatacji, o którą więc kopalnię chodziło autorowi? - przyp. red.). Po przetoczeniu pustych wagonów zestawiało się je na stacji osobowej przyłączając do lokomotywy. Od czasu przebudowy stacji w latach dwudziestych na stacji kursowało podczas szczytu, zgodnie z rozkładem jazdy, 115 składów dziennie na torze głównym i 49 składów dziennie na torze dodatkowym. A wszystko to z jedną bocznicą kolejową. Pociągi jadące ze stacji Szczawienko (Niedersalzbrunn) często musiały czekać przed wjazdem na stację Stary Zdrój, dopóki lokomotywa manewrowa nie zakończy przetaczania wagonów. Skrzyżowanie torów z drogą do Szczawna-Zdroju (Bad Salzbrunn) jest szczególnie niebezpieczne, ze względu na znaczne pochylenie biegnącej nim drogi. Aby uniknąć zbyt długiego oczekiwania przez wozy czy furmanki, manewrowanie wagonami na stacji jest często przerywane.

Kiedy projekt rozbudowy stacji był już gotowy, Naczelnik Gminy Stary Zdrój - pan Hörtzsch w dniu 03.06.1911r. zgłosił do Dyrekcji Kolei plan budowy ubojni na terenie cegielni Richarda Beckerschena (na zachód od linii kolejowej) z bocznicą kolejową prowadzącą od stacji Stary Zdrój, wnosząc o taką przebudowę stacji, aby móc ten projekt zrealizować. To zasadniczo zmieniało istniejące plany. Uznano, że pożądanym będzie w tej sytuacji połączenie stacji towarowej z osobową.

W dniu 02.04.1912r. w Starym Zdroju odbyła się konferencja w sprawie rozbudowy stacji, w której, wzięli udział:
- przedstawiciele Dyrekcji Kolei: Przewodniczący Mallinson i Radca Budowlany Kietzsch,
- przedstawiciele Gminy Stary Zdrój: Naczelnik Hörtzsch, Mistrz Budowlany Mistol.
Przedstawiciele Gminy Stary Zdrój dali wyraz swojej woli budowy stacji towarowej na miejscu zakupionym od Fabryki Porcelany Tielscha, a także likwidacji istniejącego przejazdu kolejowego i poprowadzeniu drogi Salzbrunner Chaussee powyżej stacji kolejowej, która biegnąc przez Cegielnię Beckerscha i dalej wiaduktem nad torami, będzie się kończyć przy obecnym budynku urzędu Starego Zdroju przy ul. Wrocławskiej (Breslauerstraße), dzięki czemu uzyska się w ten sposób teren pod budowę bocznicy w kierunku planowanej ubojni. Przedstawiony plan przebudowy byłby łatwiejszy do zrealizowania, gdyby Stary Zdrój był już włączony do Wałbrzycha.


2. Centralna Stacja Kolejowa - obawy i nadzieje, wielkie plany i rozczarowania

W dniu 01.04.1914 w Waldenburger Tageblatt ukazał się artykuł opisujący plan budowy Centralnej Stacji Kolejowej dla Wałbrzycha i Starego Zdroju na łące, poniżej Willi Treutler (foto 5). W ten sposób miało dojść do połączenia dotychczasowych stacji: Wałbrzych Górny i Wałbrzych Dolny, stacji towarowej Stary Zdrój i stacji osobowej Stary Zdrój w jeden obiekt. Dzięki temu ominięte zostałyby skrzyżowania ulic przy Elektrowni Miejskiej, następnie przy dworcu towarowym oraz "Schiffahrt" (mogło chodzić o zajazd "zum Schiffahrt" naprzeciw obecnego Separatora - przyp. red.). Parlament przeznaczył na ten projekt 5 milionów marek, do tego doszedł 1 milion marek na usunięcie węzłów drogowych oraz kosztów manewrowania na stacji. Wartość całego systemu Centralnej Stacji Kolejowej oszacowano na 6 do 8 milionów.

Po ukazaniu się artykułu mieszkańcy Starego Zdroju podnieśli protest przeciwko projektowi budowy Centralnej Stacji Kolejowej. Przeważały opinie, że po likwidacji dotychczasowej stacji w Starym Zdroju poniosą oni ogromne straty. Część mieszkańców Starego Zdroju wniosła do ministra petycję odnoszącą się do tego problemu. Podobną petycję podpisaną przez Adolfa Schirmera i Richarda Bergmanna wniosło w dniu 27.04.1914r. Stowarzyszenie Sprzedawców Kolonialnych (Einkaufsverein der Kolonialwarenhändler). Artykuł, który ukazał się 28.04.1914r. mocno krytykował powstanie nowej - wspólnej stacji kolejowej i opowiadał się za rozbudową istniejącej stacji w Starym Zdroju. W dniu 06.05.1914 w Seifertshotel (foto 6) odbyło się spotkanie cieszące się dużą frekwencją, którego organizatorem był radca sanitarny dr Kracauer - w ostrym tonie przedstawił on swoje stanowisko w tej sprawie, które zostało wysłane do parlamentu i ministra. Odpowiedzią Wałbrzyszan na spotkanie w hotelu Seifertshotel było zorganizowanie kontrspotkania, na którym właściciel drogerii Bock obalił tezy mieszkańców Starego Zdroju i mocno przekonywał do budowy Centralnej Stacji Kolejowej. W dniu 21 maja w Starym Zdroju odbyło się ponowne spotkanie, gdzie opinie Wałbrzyszan zostały poddane ostrej krytyce przez Handel Artykułami Drogeryjnymi (Drogisten Gross). Na próżno magistrat Wałbrzycha wysyłał w dniu 30.03.1914r. do Dyrekcji Kolei pismo popierające budowę Centralnej Stacji Kolejowej - ten projekt został zarzucony. Przygotowano natomiast nowy projekt przebudowy stacji Stary Zdrój.


3. Czy zgoda na przyłączenie Starego Zdroju do Wałbrzycha miała wpływ na decyzje dotyczące kolei?

W międzyczasie plany gminy Starego Zdroju do Wałbrzycha nabrały rozpędu. Przedstawiciele tej gminy, na spotkaniu w dniu 23.12.1912 roku, w zasadzie wyrazili zgodę na przyłączenie, w takim zakresie, że plany te zaczęły nabierać realnych kształtów i udało się uniknąć sprzeciwu Wałbrzycha co do utrzymania dotychczasowego dworca w Starym Zdroju.

W dniu 23.04.1917 roku Egmont v. Tielsch sprzedał swój pałac z ogrodem i przylegającymi działkami, a także dom dyrektora, dawną ujeżdżalnię i różne budynki fabryczne (foto 7) na rzecz Dyrekcji Kolei, w celu rozbudowy stacji kolejowej Stary Zdrój. W dniu 13.10.1922 roku Dyrekcja Kolei przedstawiła całkowicie nowy plan. W roku 1923 zakończono budowę nowego budynku dworca kolejowego. Od momentu wybudowania pierwszego budynku dworca w Starym Zdroju, stacją kierowało wielu naczelników: Lehmstädt, Weck, Twele, Serlang, Schöps i Gierth, który do tej pory pełni tę funkcję.

Pan Tielsch, przed dniem 17.04.1923r. wniósł sprzeciw co do natychmiastowego udostępnienia do sprzedaży terenów przemysłowych, na co wpłynęła niepewna sytuacja panująca po wojnie. Urząd Miejski Wałbrzycha przyłączył się do sprzeciwu i zwrócił się z prośbą do Dyrekcji Kolei o odroczenie przeniesienia budynków Fabryki Porcelany do tej chwili, kiedy nowe budynki fabryczne na zachód od linii kolejowej nie zostaną wybudowane, w trosce o zapewnienie pracownikom miejsc pracy. Magistrat wyraził zgodę na zlikwidowanie drogi przy gospodzie "Gasthof zum Eisernen Kreuz" i "Gasthof zum Ernestinenhof" (foto 8), pod warunkiem, że pozwoliłoby to na wyeliminowanie przetaczania wagonów na torach krzyżujących się z drogą Weißsteiner Chaussee.


4. Wielkie wybieranie i happy end

Rozbudowa torów kolejowych stacji Stary Zdrój była możliwa dzięki wybraniu fragmentu zbocza wzniesienia nad dwoma wyżej wymienionymi zajazdami (foto 9). Prace ziemne, które rozpoczęto w roku 1924, powierzono firmie Grün & Bilfinger AG Mannheim, która usunęła 120000 m3 ziemi i skał. Profesor dr. S. v. Bubenoff z Wrocławia przedstawił temat w interesującej, wydanej drukiem rozprawie, eksponując odsłonięty przekrój wiekowych skał, istotny dla orogenezy, czyli nauki o powstawaniu gór. Przekrój skał opisany przez profesora, ciągnący się wzdłuż linii kolejowej, od zajazdu "zum Ernestinenhof" do przejazdu kolejowego na drodze Weißsteiner Chaussee, okazał się na tyle interesujący, że zaproponował on utworzenie w tym miejscu rezerwatu przyrody. Prace ziemne okazały się bardzo trudne, z powodu często osuwających się mas ziemi i skał. Całkowity koszt prac ziemnych zamknął się w kwocie 2.991.000 marek.

Jeszcze dzisiaj jest to szczególnie odczuwalne, szczególnie przez mieszkańców kolonii Hartebusch, gdyż w wyniku rozbudowy torów manewrowych stacji zlikwidowano drogę biegnącą między zajazdami Ernestinenhof i Schwarzer Adler, prowadzącą w kierunku Wilhelmshöhe. Plany budowy mostu nad linią kolejową zostały porzucone, gdyż wymagałoby to budowy wysokich schodów do niego prowadzących. Ich pokonywanie przez dzieci i ludzi starszych byłoby bardzo uciążliwe i niebezpieczne. Możliwe, że w perspektywie dojdzie później do zmiany przebiegu ulicy Weißsteiner Chaussee poprzez poprowadzenie jej tunelem i połączenie z ulicą Breslauerstraße przy budynku urzędu, co pozwoli mieszkańcom zrekompensować likwidację drogi biegnącej w kierunku Wilhelmshöhe.

Po skompletowaniu wszystkich opracowań prasa rozpowszechnia wiadomość, że Fabryka Porcelany Tielscha w dniu 1 grudnia opuszcza budynki wraz z przylegającymi do nich terenami (foto 10), które Dyrekcja Kolei już zakupiła i przenosi produkcję do nowych budynków na zachód od linii kolejowej. Już nic nie przeszkodzi zmianie położenia stacji towarowej i rozbudowie torów manewrowych stacji Stary Zdrój.


Wydaje mi się, że czynny opór mieszkańców Starego Zdroju był jednym z głównych powodów odstąpienia od budowy Centralnej Stacji Kolejowej. Myślę, że sprawę mogłyby przybliżyć wspomniane wyżej artykuły prasowe w Waldenburger Tageblatt z 01.04.1914 i 28.04.1914r., jednak żadna z instytucji kulturalnych Wałbrzycha nie ma ich w swoich zbiorach. Jak udało mi się ustalić Waldenburger Tageblatt był dodatkiem (wkładką) do gazety Neues Tageblatt - prawdopodobnie ma je jedna z wrocławskich bibliotek.
Źródło: tekst przedstawiony w punktach 1-4 to tłumaczenie z Chronik der Gemeinde und des Badeortes Altwasser nach urkundlichen Quellen, 1932. Swoje teksty, wtrącenia, opinie oznaczyłem kursywą. Śródtytuły w tłumaczeniu również są mojego autorstwa. Ilustracje do artykułu zaczerpnąłem z naszego portalu www.polska-org.pl (dawniej www.dolny-slask.org.pl).

Piotr Frąszczak (Petroniusz)

 
Zdjęcie nr 1. Pierwszy budynek dworca z roku 1853. 

Zdjęcie nr 2. Villa Nowa, której właściciel zarządzał poczekalnią pierwszego dworca w Starym Zdroju.

Zdjęcie nr 3. Drugi budynek dworca z roku 1901.

Zdjęcie nr 4. Trzeci budynek dworca z roku 1923.

Zdjęcie nr 5. Nowa Villa Treutlera. Można przypuszczać, że to poniżej tego budynku, a nie "starej" Villi Treutlera miała powstać Centralna Stacja Kolejowa.

Zdjęcie nr 6.  Seifertshotel – w nim dr Kracauer zorganizował spotkanie, na którym ostro sprzeciwił się budowie Centralnej Stacji Kolejowej.

Zdjęcie nr 7. Willa z niebieskim dachem na lewo od środka kadru (Direktor-Villa), jako jedna z pierwszych musiała ustąpić rozbudowującej się stacji kolejowej Stary Zdrój.

Zdjęcie nr 8. Dawny Ernestinenhof, obok którego biegła droga w kierunku Wilhelmshöhe (jej fragment widać przy lewej krawędzi), "przerwana" podczas rozbudowy stacji Altwasser.

Zdjęcie nr 9. Na zdjęciu dobrze widać jaka była skala prac ziemnych podczas rozbudowy stacji.

Zdjęcie nr 10. Fabryka Porcelany Tielscha przed przeniesieniem na zachodnią stronę linii kolejowej.

 


/ / / /
/ / / / 26c /
/ / / / 1 /
/ / / / 1 b /
heck | 2023-01-01 20:24:04
Po prostu - artykuł-perła.