Link do filmu z inspekcji sztolni i estakady we wrześniu 2009r. Uwaga! Film ma 130 MB, proszę o cierpliwość przy otwieraniu/ściąganiu.
„(...) Program rozbudowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków
Opracowany w latach 1975-78 program rozbudowy kanalizacji i oczyszczalni ścieków dla Aglomeracji Wałbrzyskiej stał się podstawą do realizacji poszczególnych inwestycji w tym zakresie. Przy rozbudowie kanalizacji utrzymany został kierunek kanalizowania według systemu rozdzielczego przy założeniu, że do kanalizacji sanitarnej odprowadzane będą ścieki bytowo-gospodarcze oraz pochodzenia przemysłowego, o składzie podatnym na wspólne biologiczne oczyszczanie ze ściekami miejskimi. W ten sposób z kanalizacji sanitarnej korzystać będzie ok. 65 istniejących zakładów przemysłowych, przedsiębiorstw i instytucji położonych na terenie zlewni, odprowadzając ok. 15000 m3/d ścieków.
Poza zasięgiem kanalizacji miejskiej nadal pozostaną ścieki z kopalń i koksowni wałbrzyskich oraz kilku innych zakładów, które mają odpływy o przewadze zanieczyszczeń mineralnych lub wód chłodniczych. W rezultacie zagadnienie odprowadzania i oczyszczania ścieków miejskich z Aglomeracji Wałbrzyskiej sprowadziło się przede wszystkim do konieczności zaprojektowania i wybudowania nowego głównego kolektora umożliwiającego odbiór przez oczyszczalnię całości ścieków z rozbudowanego systemu kanalizacyjnego, a zwłaszcza kolejno realizowanych dużych osiedli: Piaskowa Góra (30 tys. M), Podzamcze (30 tys. M), Poniatów (35 tys. M) oraz Osiedla Piastowskiego w Świebodzicach (ok. 20 tys. M). (...)
Koncepcja budowy kolektora głównego
Podczas projektowania głównego kolektora na trasie od starej oczyszczalni przy ul. Piotrowskiego do terenu przeznaczonego na rozbudowę oczyszczalni w Świebodzicach-Cierniach, rozpatrzono trzy zasadnicze warianty rozwiązań.
Wariant I - niemal na całej trasie kolektor miał zostać ułożony na dnie doliny Pełcznicy z odejściem poniżej Świebodzic w stronę oczyszczalni grupowej.
Wariant II - przewidywał poprowadzenie kolektora od strony Wałbrzycha doliną Pełcznicy do Szczawienka i w miejscu, gdzie rzeka zaczyna tworzyć wąski i głęboko wcięty przełom, miała zostać wybudowna pompownia przetłaczająca ścieki na wododział prawobrzeżnego wzniesienia, skąd przewodem grawitacyjnym ścieki sprowadzane byłyby do Świebodzic omijając Zamek Książ i zabudowania Państwowego Stada Ogierów. Dalsza trasa jak w wariancie pierwszym.
Wariant III - od strony Wałbrzycha do przełomu Pełcznicy doprowadzenie kolektora jak w wariancie I, w miejscu rozpoczynającego się przełomu wykonanie sztolni w kierunku Świebodzic, następnie przejście z prawego na lewy brzeg doliny z zastosowaniem estakady i dalej przeprowadzenie kolektora przez Osiedle Piastowskie w kierunku oczyszczalni.
Rozpatrując dla wariantu I uwarunkowania terenowe i potrzeby organizacji budowy okazało się, że wariant ten będzie bardzo trudny realizacyjnie i kosztowny. Zastosowanie do budowy kolektora rur o stosunkowo dużej średnicy wymagałoby uprzedniego wykonania wzdłuż rzeki na długości ok. 3,0 km drogi montażowej dla dowozu rur i pracy sprzętu. W obrębie przełomu rzeka meandruje w wąskim wąwozie skalnym, stanowiącym park krajobrazowy. Wykonanie drogi montażowej i przygotowanie pasa budowy w tych warunkach wymagałoby w wielu miejscach odspajania urwisk, profilowania poprzecznego i podłużnego dna doliny, wykonania murów oporowych i mostów, a przy tym wycinki wielu okazów cennego drzewostanu. Sam kolektor wymagałby wielokrotnego przechodzenia z jednego brzegu na drugi, zniekształcając naturalne walory krajobrazowe przełomu. Wszystkie te czynniki zaważyły na tym, że wariantu tego nie przyjęto do realizacji.
Z kolei wariant II polegający na przetłaczaniu ścieków, celem ominięcia przełomu Pełcznicy, jakkolwiek w technicznym wykonaniu łatwiejszy, to jednak byłby wyjątkowo niekorzystny eksploatacyjnie. Jednostopniowe podnoszenie ścieków na wysokość wododziału wymagałoby zastosowania specjalnych pomp o znacznych (jak dla ścieków) wysokościach tłoczenia – ok. 75 m. Początkowo zapotrzebowanie mocy wyniosłoby 1,0 MW, zaś docelowo co najmniej 2,0 MW. W porównaniu do grawitacyjnego odprowadzania ścieków koszty eksploatacji byłyby wyjątkowo wysokie, zaś niezawodność pracy wyjątkowo niska, a przy tym sama eksploatacja trudna i uciążliwa (praca pomp w warunkach uderzeń hydraulicznych).
Analiza techniczno-ekonomiczna wykazała, że najkorzystniejszy będzie wariant III, przewidujący wykonanie połączenia pomiędzy Wałbrzychem a Świebodzicami w formie sztolni kanalizacyjnej o przepływie grawitacyjnym. Tylko realizacja tego wariantu stwarzała perspektywę ochrony walorów krajobrazowych okolic zamku Książ, przy równoczesnym skróceniu trasy o około 2,0 km. (...)
Omawiana trasa kolektora podzielona została na kilka przedsięwzięć, którym nadano nazwy związane realizacyjnie z włączanymi do niego osiedlami lub też spełnianymi funkcjami. W rezultacie w skład głównego kolektora weszły kolejno następujące kolektory:
- kolektor „Wałbrzych” od oczyszczalni grupowej w górę poprzez Świebodzice do wylotu sztolni (L=4158 m),
- sztolnia kanalizacyjna „Książ” (L=1665 m),
- kolektor „Podzamcze II” (L=690 m),
- kolektor „Poniatów I” (L=3693 m).
co daje razem długość L=10206 m, (...).
Kolektor „Wałbrzych” składa się z czterech obiektów.
Obiekt I (...) (wzdłuż drogi Świebodzice – Strzegom – przyp. aut.).
Obiekt II uwzględnia przekroczenie drogi Świebodzice – Strzegom, następnie kolektor przecina ogródki działkowe i teren Osiedla Piastowskiego w Świebodzicach. (...)
Obiekt III zaczyna się przecięciem ul. Jeleniogórskiej w Świebodzicach, następnie kolektor przechodzi przez tereny zabudowy jednorodzinnej, projektowanej obwodnicy i zapleczami zakładów przemysłowych. (...) W górnej części tego obiektu kolektor zaprojektowano jako estakadę o długości 2x270 m, z czego 190 m przypada na zasadniczą estakadę, a pozostałe 80 m stanowią odcinki przewodów połączeniowych. (...) Estakadą tą przekroczona została dolina rzeki Pełcznicy wraz z występującą tam zabudową, układem komunikacyjnym i innymi uzbrojeniami. Najwyższe wzniesienie osi przewodów względem dna doliny wynosi ok. 10 m.
Obiekt IV stanowi przedłużenie estakady w górę w kierunku wylotu sztolni.
Sztolnia kanalizacyjna „Książ” wykonana została metodą górniczą z wbudowaniem betonowej kinety ściekowej o wymiarach wewnętrznych BxH=2,00 x 1,20 m. (...) Przy budowie sztolni zastosowano obudowę górniczą typu ŁP-7 o wymiarach gabarytowych BxH=4,20 x 3,05 m (...). Największe zagłębienie chodnika pod wierzchowiną masywu skalnego wynosi ok. 85 m.
Kolektor „Podzamcze II” stanowi przedłużenie sztolni kanalizacyjnej od strony Wałbrzycha. (...)
Kolektor „Poniatów I” - stanowi dalsze przedłużenie głównego kolektora i dla osiągnięcia lokalnej oczyszczalni przy ul. Piotrowskiego wymagana będzie realizacja pięciu obiektów o łącznej długości ok. 3,7 km. Na tej trasie nastąpi 5-krotne pokonanie Pełcznicy, 2-krotne terenów PKP, 7-krotne układów komunikacyjnych oraz wielu innych przeszkód terenowych i podziemnych. (...)
Wykonawstwo kolektora
Generalnym wykonawcą kolektora jest Wrocławskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych Budownictwa Przemysłowego nr 2 we Wrocławiu, przy czym odcinek sztolni „Książ”, na podstawie projektu budowlanego Biura Projektów Górniczych w Gliwicach, wykonany został przez Dolnośląskie Przedsiębiorstwo Robót Górniczych w Wałbrzychu, a ponadto część trasy „Poniatów I” wykonywana jest przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego nr 1 – Wałbrzych. Inwestorem zastępczym jest Wojewódzka Dyrekcja Inwestycji – Oddział w Wałbrzychu.
Realizacja kolektora prowadzona była zarówno od strony Świebodzic jak i Wałbrzycha. Nie licząc prac przygotowawczych, budowę rozpoczęto w 1980 r. od realizacji „Podzamcza II” (zakończono w 1981 r.). Z kolei w 1981 r. rozpoczęto realizację sztolni (zakończono w 1985 r.). Od strony Świebodzic w 1982 r. rozpoczęto budowę kolektora „Wałbrzych” (zakończenie całości w 1988 r.). (...)
Z uwagi przede wszystkim na różne lata budowy, wskaźniki kosztów obecnie nie są porównywalne. O ile obiekty rozliczane w pierwszych latach budowy kosztowały wskaźnikowo ok. 20 mln zł/km, budowa sztolni wyniosła ok. 60 mln zł/km, a obiekty ostatnich lat kosztowały już 80 do 100 mln zł/km, to spodziewane obecnie wskaźniki kosztów będą jeszcze wyższe.
Przy budowie kolektora wystąpiło bardzo wiele problemów wykonawczych, wywołanych różnorodnymi warunkami terenowymi i gruntowymi, zabezpieczaniem obiektów zagrożonych, ochroną środowiska, przekraczaniem układów komunikacji drogowej i PKP, krzyżowaniem się z uzbrojeniami podziemnymi, a także jakością stosowanych materiałów budowlanych. (...)
Podsumowanie
Oceniając zamierzenie budowy głównego kolektora z perspektywy czasu można uznać, że było to rozwiązanie wobec istniejących uwarunkowań optymalne, o relatywnie niskiej cenie strat ekologicznych i kosztów budowy. (...) Nowy kolektor przecinając docelowo całą aglomerację wałbrzyską przy łącznej wówczas trasie ok. 20 km i różnicy poziomów ok. 250 m, stworzy nie tylko swobodę lokalizowania budownictwa mieszkalnego i ogólnomiejskiego, ale ponadto otwiera potencjalne możliwości projektowania lokalnych zakładów odnowy wody dla potrzeb przemysłu wewnątrz aglomeracji, a także ewentualnego zakładu odnowy wody w celu nawodnień rolniczych dla odczuwającego deficyt wody Przedpola Sudeckiego poniżej Świebodzic.
Nie można jednak zapominać, że wraz z budową kolektora i porządkowaniem kanalizacji miejskiej w obrębie Wałbrzyskiego Zespołu Miejskiego niezbędne stało się równoległe uporządkowanie spraw związanych z oczyszczaniem ścieków przemysłowych, odprowadzanych bezpośrednio do Pełcznicy jak również jeszcze pilniejsza stała się potrzeba rozbudowy oczyszczalni w Świebodzicach Cierniach."
Źródło: Czasopismo Ochrona Środowiska nr 3-4/1988, Stanisław Gdula, Wojciech Rupnowski: Główny kolektor Wałbrzyskiego Zespołu Miejskiego (ss. 91-96). Tekst jest cytatem, w którym dokonałem skrótów, pomijając przede wszystkim techniczne parametry kolektora.
