Po śmierci hrabiego von Hoym majątek przeszedł w ręce rodziny von Malzahn.
W 1818 r. pałac należał do księcia Biron von Kurland, a dwa lata później odziedziczyła go córka hrabiego von Hoym, Fanny Biron von Kurland.
W 1822 r. majątek wynajęli Radziwiłłowie, by po jedenastu latach wykupić posiadłość. Dokonała tego księżna Luiza Radziwiłłowa (Brandenburska) wraz z mężem Antonim Radziwiłłem, namiestnikiem Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Pałac został przeznaczony na letnią rezydencję rodziny na stałe przebywającej w Berlinie. Należy dodać, że źródła wskazują różne daty nabycia posiadłości przez Radziwiłłów (wg. A. Franke – 1833 r. – nota bene rok śmierci księcia Antoniego, wg. W. Kapałczyńskiego i P. Napierały – w 1825 r., wg. J. Lamparskiej – w 1824 r.)
Jak wspomniałem, pałacem w Ciszycy wiąże się znana historia nieszczęśliwej miłości córki księcia Radziwiłła Elżbiety (nazywanej przez bliskich Elizą) i księcia Wilhelma Pruskiego Hohenzollerna, późniejszego cesarza.
Poznali się w Książu. Tutaj po raz pierwszy Eliza „wysmukła, pełna gracji, uroku i anielskiej dobroci” – jak pisała jedna z jej przyjaciółek, zauroczyła się młodym i przystojnym Wilhelmem. Z wzajemnością . Książę bywał potem w Ciszycy coraz częściej. Pretekst stanowiło pokrewieństwo z matką Luizy pochodzącą z Hohenzollernów.
Młodzi kochankowie wspólnie brali udział w przedstawieniach teatralnych grając m.in. Romea i Julię.
W 1820 r. wyznali sobie miłość. Niestety, Eliza nie była właściwą partią dla następcy tronu pruskiego. Na nic zdała deklaracja rosyjskiego cara, który postanowił w tej sytuacji adoptować Elizę i nadać jej odpowiedni status. Specjalnie powołane pruskie komisje orzekły, że mezalians następcy pruskiego tronu z polską arystokratką kłóci się z pruską racją stanu. Nie bez znaczenia była tutaj niechęć dworu pruskiego do Radziwiłłów.
Ostatecznie, w 1826 r. zapadła decyzja przekraślająca szanse na małżeństwo.
Wiadomość zastała Elizę w drewnianym pałacu myśliwskim Radziwiłłów w Antoninie (istnieje do dzisiaj w woj. wielkopolskim). Można się tylko domyślać co czuła wówczas dwudziestotrzyletnia zakochana dziewczyna. Postawiony przed ostatecznym wyborem Wilhelm postawił na tron.
Do ostatecznego zerwania kontaktów doszło podczas ostatniego spotkania młodych, które miało miejsce w ciszyckim pałacu 4 czerwca 1829 r.
Wilhelm ożenił się później z księżniczką Augustą von Sachsen – Weimar, natomiast księżniczka Eliza, zwana przez okolicznych mieszkańców Aniołem z Ciszycy, zmarła w 1834 r. w konsekwencji zaawansowanej gruźlicy.
Rok wcześniej, po śmierci księcia Antoniego Radziwiłła majątek odziedziczyła najstarsza córka Wanda, żona księcia Adama Czartoryskiego, a następnie ich syn, także Adam. W rękach Czartoryskich posiadłość pozostawała do 1923 r. (lub 1927), kiedy to kupił ją baron von Stein – Äcker i poddał remontowi.
W latach 30. ub. wieku dobra należały do Solly Edelmann.
W 1936 r. pałac został opuszczony i zaczął niszczeć. Uratowała go renowacja przeprowadzona w związku z kręceniem tu filmu „Pruska miłość”, traktującego o historii uczuć Elizy Radziwiłłówny i księcia Wilhelma Hohenzollerna. Należy dodać, że w 1889 r. we Wrocławiu wydana została książka autorstwa Bauera Oswalda „Anioł z Ciszycy” opisująca losy nieszczęśliwej miłości.
Od 1945 do 1989 r. w budynku mieścił się ośrodek wczasowo – kolonijny. Potem został sprzedany prywatnemu właścicielowi.
Obecnie w pałacu znajdują się prywatne mieszkania. Rezydencja w niczym nie przypomina dawnej świetności, a wieża widokowa na szczycie Radziwiłłówki jest w stanie ruiny.
źródła :
1. "Dolina zamków i ogrodów - Kotlina Jeleniogórska - wspólne dziedzictwo" . Praca zbiorowa. Jelenia Góra 2001.
2. „Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej”. W. Kapałczyński, P. Napierała. Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej. Jelenia Góra – Wrocław 2005.
3. „Władca i anielica” – artykuł J. Lamparskiej. „Słowo Polskie – Gazeta Wrocławska” z 11 lutego 2005.
4. "Die polnische Prinzessin. Elisa Radziwill: Jugendliebe Kaiser Wilhelms I"; Harald Eschenburg. Stuttgart 1986
Wizerunki bohaterów tej historii dzięki uprzejmości ropuchy
Z udziałem : pako45
Opracowanie : thor / www.wroclaw.hydral.com.pl