Gotycko-renesansowy nawodny Zamek Wojnowice oddalony ok. 25 km od centrum Wrocławia, posadowiony jest w najniższym punkcie okolicy, wśród mokradeł i lasów. Otoczony fosą (pierwotnie podwójną) - pełnił kiedyś funkcje obronne, obecnie wraz z otaczającym go parkiem jest atrakcją turystyczną.
Założenie architektoniczne budowli to powstały na bazie małego zamku obronnego czworobok z wewnętrznym dziedzińcem. Na jego środku znajduje się renesansowa studnia z czworoboczną monolityczną cembrowiną piaskowcową. Skrzydło północne jest trójkondygnacyjne, pozostałe - dwukondygnacyjne. Pierwotny zamek (XIV-XV w.) był budowlą jednotraktową (obecne skrzydło wschodnie) - z murem obronnym wyposażonym w ganki strzelnicze i krenelaże, otaczającym większy niż obecnie dziedziniec.
Założenie to było typowe dla małych rycerskich zamków obronnych na terenie środkowej i wschodniej Europy. Elementem unikatowym jest posadowienie założenia na wodzie, na konstrukcji z pali dębowych, wypełnionej głazami i gliną. Dojście nad fosą wodną umożliwiał most z częścią zwodzoną. Do dzisiaj z walorów obronnych zamku przetrwała tylko fosa przyzamkowa oraz północny fragment drugiej fosy. Pozostałe elementy warowne rozebrano przy rozbudowie zamku a część murów obronnych wykorzystano w ścianach zewnętrznych obecnej budowli. Najwięcej reliktów z pierwotnego założenia (opis istnieje w zapisie kronikarskim z XIV w.) zachowało się w części mieszkalnej wschodniego skrzydła zamku.
Założenie to było typowe dla małych rycerskich zamków obronnych na terenie środkowej i wschodniej Europy. Elementem unikatowym jest posadowienie założenia na wodzie, na konstrukcji z pali dębowych, wypełnionej głazami i gliną. Dojście nad fosą wodną umożliwiał most z częścią zwodzoną. Do dzisiaj z walorów obronnych zamku przetrwała tylko fosa przyzamkowa oraz północny fragment drugiej fosy. Pozostałe elementy warowne rozebrano przy rozbudowie zamku a część murów obronnych wykorzystano w ścianach zewnętrznych obecnej budowli. Najwięcej reliktów z pierwotnego założenia (opis istnieje w zapisie kronikarskim z XIV w.) zachowało się w części mieszkalnej wschodniego skrzydła zamku.
W latach 1513-1570 dawny rycerski zameczek obronny przekształcono w renesansową siedzibę mieszkalną. Jego nowi właściciele - prawdziwi ludzie Odrodzenia, wykształceni, zorientowani w ówczesnych kierunkach sztuki europejskiej wywodzili się ze znamienitych rodów wrocławskiego patrycjatu. Pierwszego etapu przebudowy dokonał Mikołaj Schebitz (1513-1537), po nim dzieło kontynuowali Lukrecja Boner (spokrewniona z Bonerami krakowskimi) i jej mąż Andrzej Hartwig, którzy nadali obiektowi obecny wyraz. W tym czasie dobudowano też wieżę.
Proces zmian zakończyli kolejni właściciele - Huberowie. Tablice inskrypcyjne oraz tarcze herbowe znajdujące się w fasadzie nad portalem wejściowym udzielają pełnej informacji o tych, którzy wnieśli największy wkład w dzieło rozbudowy.
Koncepcja architektoniczna, zapożyczona z kręgów architektury zwanej książęcą (wpływ włoskich architektów sprowadzonych na Śląsk), wzorowana jest m.in. na rozwiązaniach zamku w Brzegu i Chojnowie. Dotyczy np. krużganka otwartego na dziedziniec. Z tego też kręgu pochodzą malowidła ścienne na pierwszym piętrze, z dekoracyjnymi motywami roślinnymi, których fragmenty odsłonięto podczas ostatniego remontu w latach 1964-1986.
Piaskowcowe obramienia okienne wyraźnie określają dwie fazy rozbudowy a tablica z datą 1545-46 zawęża chronologię powstania kamieniarki skrzydeł: południowego i zachodniego. Ok. 1560 r. powstaje wspomniany krużganek wsparty na dwóch jońskich kolumnach, który zamyka strefę dziedzińca i usuwa pierwotną surowość rozwiązań budowlanych.
Następne stulecia nie zmieniły już architektonicznego charakteru obiektu, a kolejni właściciele akceptowali zastany stan rzeczy. Drobne ingerencje budowlane nie przynosiły zasadniczych zmian. I tak: w 1650 r. powstaje nowe obramienie portalu wejściowego, sto lat później dobudowano na jego osi lukarnę dachową a w l. 60-tych XIX w. zmieniono most drewniany na ceglany, wsparty na trzech arkadach, oraz zwieńczono wieżę krenelażem. W XIX w. powstały w sąsiedztwie zamku pokaźne zabudowania folwarczne, których pozostałości są widoczne i użytkowane. W l. 40-tych XX wieku wzmocniono konstrukcję fundamentów zamku i dokonano ankrowania niektórych ścian.
Okres powojenny nie był łaskawy dla obiektu, jak i dla większości tego typu budowli na Dolnym Śląsku. Pozbawiony właściciela - skazany został na zagładę; przepadły na zawsze wszystkie elementy wyposażenia wnętrz (poza kamieniarką i jednym stropem drewnianym na parterze). Dopiero w latach 60-tych Wrocławski Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, przy wsparciu Zarządu Głównego, zaopiekował się zamkiem i podjął dzieło restauracji. Dzięki pomocy Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Wojewódzkiego Konserwatorstwa Zabytków (inwestora prac remontowych zamku i rekultywacyjnych parku) obiekt odzyskał swoje pierwotne piękno. Dzieło wyposażenia wnętrz w l. 80-tych realizuje (ze środków Społecznego Funduszu Rozwoju Kultury) Wojewódzki Wydział Kultury i Sztuki, który w imieniu prawnego użytkownika zamku " Stowarzyszenia Historyków Sztuki " stworzył w obiekcie Dom Pracy Twórczej środowisk twórczych i naukowych Wrocławia i kraju. Stowarzyszenie dopełniło wyposażenia ze swoich zbiorów.
Obecnie administrowany bezpośrednio przez SHS Zespół Zamkowo-Parkowy Zamek Wojnowice kontynuuje funkcję domu pracy twórczej oraz musi sprostać dużemu zainteresowaniu turystów. W zamku działa od lat galeria sztuki "Prezentacje", dzięki bazie hotelowo-gastronomicznej organizowane są plenery i warsztaty artystyczne, liczne szkolenia i konferencje.
Podwoje zamku są otwarte dla wszystkich, którym bliskie jest piękno architektury i krajobrazu. Gospodarze Zamku, Iwona i Franciszek Oborscy witają serdecznie i zapraszają do odwiedzin!
Tekst : (z niewielkimi zmianami) pochodzi ze strony http://www.zamekwojnowice.ig.pl.
Opracowanie: Jan "Jeanick" Świerzewicz.
Zdjęcia: www.dolny-slask.org.pl