-Okazały barokowy pałac z początku XVIII wieku zbudowany na wcześniejszych założeniach, niegdyś komandoria zakonna (od około 1220 roku templariuszy, 1312-1811 joannitów), od 1814 roku otrzymany za zasługi przez pruskiego feldmarszałka hrabiego L. Yorcka von Wartenburga. Brak danych historycznych i badań nie pozwala w chwili obecnej na szczegółowe rozwarstwienie obiektu, można jedynie stwierdzić, że zespół obecny, barokowy, powstał w wyniku odbudowy elementów wcześniejszych po pożarze w 1706 roku, rozbudowany w latach 1815-20 i restaurowany na początku XX wieku, na pewno zachował starsze fragmenty. Całość założona jest wokół prostokątnego dziedzińca, dwu- i trzytraktowa, dwu- i trzykondygnacjowa, nakryta dachami dwuspadowymi. Skrzydła starsze o elewacjach dzielonych pilastrami wspartymi na boniowanym parterze zachowały szereg wnętrz ozdobionych dekoracją stiukową. Skrzydło północno-zachodnie zajmuje kaplica nakryta sklepieniem kolebkowym, akcentowana w bryle czworoboczną wieżą zwieńczoną cebulastym hełmem z latarnią, odbudowana po pożarze w roku 1706. Użytkowany, w dobrym stanie. Ostatni właściciel hrabia Peter Yorck von Wartenburg był wraz z H.J. von Moltke współorganizatorem antynazistowskiej organizacji Kreisauer Kreis (Krąg z Krzyżowej), stracony przez nazistów w 1944 roku. Wokół pałacu duży 20ha zabytkowy park. wna siedziba zakonów rycerskich – templariuszy, którzy potrzebowali tutaj od 1226 do 1312 r. I joannitów, którzy przejęli komandorię po templariuszach i zarządzali nią do roku 1810. W 1814 r. Do Oleśnicy Małej sprowadził się pruski bohater narodowy, Hans Ludwik David Yorck von Wartenburg. Yorck'owie mieszkali w Oleśnicy do 1945 r. Zachował sie tutaj pałac z XVII w., wielokrotnie przebudowywany, z kościołem w skrzydle południowym. W parku, otaczającym pałac, znajduje się mauzoleum Yorck'ów. Zabudowania gospodarcze pochodzą głównie z lat 1830-1835. Aktualnie w pałacu mieści się Zakład Doświadczalny. Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Oleśnica Mała owiana jest legendą templariuszy. Jest to ich pierwsza komandoria na ziemiach polskich. Miłośnicy templariuszy do dzisiaj szukają tutaj ich śladów. Działalność gospodarczą ich następców, joannitów, widać do tej pory w ich rozległych posiadłościach. Sa tu stawy rybne, posiadłości młynów wodnych, drogi pamiętające uprawę trójpolową. Rodzina Yorck'ów wsławiła sie w wojnach napoleońskich i opowiedzeniem się po stronie przeciwników Hitlera. Peter Yorck był współzałożycielem antyhitlerowskiej organizacji Krąg z Krzyżowej. Oleśnica Mała znana jest również historykom filozofii. Tutaj często do swego ucznia i przyjaciela, Paula Yorck'a, przyjeżdżał Wilhelm Dilthey (1833-1911), wielki filozof niemiecki, którego prace związane są z ogólną historią rozwoju filozofii. Kompilacja za: http://www.starostwo.olawa.pl/index.php?chapter=zabytki i http://free.of.pl/p/palace/olesnicm.htm